Vandaag is het de allereerste werkdag van de strafuitvoeringsrechtbanken, de opvolgers van de commissies voor voorwaardelijke invrijheidstelling. Straks leggen de eerste voorzitters en bijzitters de eed af.
De rechtbanken beslissen over het penitentiair verlof van gevangenen, het elektronisch toezicht, de voorwaardelijke invrijheidstelling en de voorlopige invrijheidstelling van buitenlandse gevangenen die het land zullen verlaten.
e rechter van strafuitvoering kan ook een straf wijzigen. Zo kan die bijvoorbeeld beslissen om een gevangenisstraf van minder dan een jaar om te zetten in een werkstraf wanneer de toestand van de gevangene veranderd is sinds de uitspraak van zijn straf.
De strafuitvoeringsrechter kan ook beslissen om een gevangene voorlopig vrij te laten om medische redenen. Het gaat dan om terminaal zieke patiënten of mensen die om medische redenen niet in een cel kunnen zitten.
Onkelinx positief, Van Parys niet
Minister van Justitie Laurette Onkelinx (PS) is positief over de rechtbanken van strafuitvoering. Het grote voordeel, zegt ze, is dat het slachtoffer meer rechten en inspraak krijgt bij een vraag voor voorwaardelijke invrijheidstelling.
Een rechtbank kan ook een objectiever oordeel vellen, vindt Onkelinx nog, en de rechtbanken zullen over het hele land dezelfde maatstaven hanteren.
De gevangenisdirecteurs vrezen dat hun werklast zal verhogen. Zij moeten voor elke gevangene die in aanmerking komt, een rapport opstellen voor de rechtbanken. Daar hebben we niet genoeg personeel voor, zeggen de directeurs.
Voormalig minister van Justitie Tony Van Parys (CD&V) vindt de rechtbanken een goede zaak, maar wil de start uitstellen omdat de rechtbanken er niet klaar voor zouden zijn. Er is bijvoorbeeld nog geen rondzendbrief van het college van procureurs-generaal die een uniforme toepassing moet verzekeren. "Ook het uitvoeringsbesluit dat vandaag verschijnt, is slecht en slordig voorbereid", zegt Van Parys. "Daarin staat dat de strafuitvoeringsrechtbank van Gent bevoegd is voor Hasselt. De rechtbank moet zich dus telkens naar de gevangenis van Hasselt verplaatsen."
Bescheiden start
De rechtbanken van strafuitvoering zijn een nieuwe afdeling van de rechtbank van eerste aanleg. In totaal gaan nu negen rechtbanken van strafuitvoering van start. Per rechtsgebied van het hof van beroep is er minstens één strafuitvoeringsrechtbank. In Brussel zijn er twee, één voor elke taalrol.
Zij buigen zich alleen over de gevangenen met een zware straf van meer dan drie jaar celstraf. In een latere fase komen er nog strafuitvoeringsrechtbanken bij. Zij zullen ook over lichter gestrafte gevangenen oordelen.
Nieuwe rechtbank dankzij Dutroux
Het idee van de strafuitvoeringsrechtbanken stamt uit de tijd van de affaire-Dutroux in de jaren negentig. Het feit dat Dutroux was veroordeeld voor misbruik en geweld maar voorwaardelijk vrij was, veroorzaakte veel ophef.
De toenmalige minister van Justitie Melchior Wathelet (CDH) had toen de beslissing genomen om hem voorwaardelijk vrij te laten. Door de vele kritiek daarop besliste de parlementaire onderzoekscommissie-Dutroux om deze bevoegheid niet langer aan de politici te geven.
Onafhankelijke commissies van voorwaardelijke invrijheidstelling moesten voortaan onderzoeken of een gevangene in aanmerking komt voor een voorwaardelijke invrijheidstelling. Die commissies worden nu vervangen door de rechtbanken van strafuitvoering.
