De Dienst Sociaal-cultureel Werk van de gevangenis van Gent samenvatten op één bladzijde is geen eenvoudige klus. De werking is immers vrij uitgebreid, erg gevarieerd en veelkleurig.
Waarom een culturele dienst in een gevangenis ?
Mijns inziens zijn er enkele zeer goede redenen :
De mens achter de tralies wordt van zijn vrijheid beroofd, maar er is geen enkele goede reden om zijn ontwikkeling als mens stop te zetten ; zijn ontwikkeling als creatief wezen, als persoon die wil bijleren, zelfs als mens die iets voor anderen wil doen.
De gedineerde blijft burger van de samenleving, hij blijft dan ook recht hebben op een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod zoals elke burger buiten ; diensten van de Vlaamse gemeenschap maar ook stedelijke actoren hebben dus een verantwoordelijkheid ten aanzien van de opgesloten medemens.
Dat hulp- en dienstverleningsaanbod vorm geven, tot stand brengen, coördineren is de kerntaak van de dienst sociaal-cultureel werk in Gent.
In de gevangenis van Gent bestaat een lange traditie van activiteiten voor gedetineerden. Grosso modo kunnen de activiteiten in twee groepen worden opgedeeld :
- Activiteiten die gericht zijn op reïntegratie van de gedetineerde in de samenleving.
- Activiteiten die gericht zijn op een humane detentie.
De eerste peiler vertaalt zich in : de aanwezigheid van een VDAB-consulente die de gedetineerde ondersteunt in het zoeken naar werk of een opleiding, het aanbieden door een school van lessen Nederlands voor anderstaligen, de organisatie van een open leer centrum door Leerpunt Gent, Vokans die cursussen assessment inricht, talen die door lesgevers worden gegeven, persoonsgerichte en herstelgerichte cursussen zoals Slachtoffer in Beeld, omgaan met lastige situaties, de organisatie van het wekelijks kinderbezoek en de maandelijkse activiteiten in het kader van affectieve relaties…
De tweede peiler is zo mogelijk nog gevarieerder : de organisatie van een kwalitatieve bibliotheek met aandacht voor anderstaligen en geïnterneerden, de organisatie van fitness en sportwedstrijden tegen buitenploegen, een aanbod van keramiek, krea en tekenen, sociaal-culturele activiteiten bvb een schrijfcafé, meewerken aan een kunstveiling voor Amnesty International, sprookjesworkshops, de organisatie van boeken en Cd’s die kunnen besteld worden, lessen islam, optredens en literaire lezingen, Gentse feesten, activiteiten in de kerstperiode…
Waar mogelijk tracht de gevangenis ook naar buiten te treden of de samenleving uit te nodigen te komen kijken achter de muren. 25 gedetineerden hebben kunstwerken gemaakt voor het goede doel, een toneelstuk voor en door gedetineerden trok vier keer een bomvolle zaal van 200 mensen van de buiten de gevangenis aan. Jeugdhuizen of minivoetbalteams die komen voetballen heeft eveneens de betrachting om stereotypen te doorbreken, een proces van normalisering… naast het plezier van samen sporten.
Onze dienst is er stellig van overtuigd dat een goed uitgebouwd aanbod naar gedetineerden het samenlevingsklimaat ten goede komt in een gevangenis. We gaan daar zelfs vrij ver in door geregeld te trachten zowel personeel van buiten, personeel van justitie en gedetineerden samen te brengen. Zo zijn er begin 2004 drie interculturele Roemeens-Belgische uitwisselingen georganiseerd en loopt momenteel een project ‘onschuld en verlangen’ (in samenwerking met Victoria De Luxe), telkens met “een bonte mengeling van mensen in verschillende posities”. Het zijn projecten die weinig het nieuws halen maar polarisatie tegengaan, die de mens centraal stellen en niet focussen op zijn delict of op zijn opdracht als bewaker*.
Hoe te ruimen met het veiligheidsvraagstuk in gevangenissen ? Zinvolle activiteiten organiseren is een sterke investering in veiligheid, daar waar alleen verveling en wachtlijsten zijn voor een minimaal aanbod kan moedeloosheid omslaan in agressie. De Dienst Sociaal-cultureel werk tracht veel te investeren in informele contacten met personeel. Gelukkig is Gent een gevangenis waar je elkaar veel tegen komt en waar de communicatielijnen kort kunnen gehouden worden. Aandachtspunt blijft om nog beter het aanbod ook naar het bewakingspersoneel kenbaar te maken. Een werk van lange adem, maar wat moeite kost is vaak de moeite waard ! De ruggesteun door de directie is daarbij een onmisbare factor.
Er zijn natuurlijk nog tal van andere werkingen in de gevangenis actief : de drughulpverlening, de werking Antro en Obra** specifiek voor de geïnterneerden, de hulpverlening van PSD en Justitieel Welzijnswerk,… voer genoeg voor een vervolgartikel dat een ander deel van het aanbod belicht ?
De Dienst Sociaal-cultureel werk in Gent bestaat uit 2 fulltime personeelsleden van justitie, zij vormen een team met anderhalve kracht vanuit Justitieel Welzijnswerk Gent. Drie gedetineerden ondersteunen de dienst. Samen vormen ze een team dat gelooft in zijn opdracht.
Stefaan Segaert
Bemiddelaar maatschappelijke dienstverlening
Justitieel Welzijnswerk Gent
